ÇÖZÜNÜRLEŞTİRME YÖNTEMLERİ
KATI ÖRNEKLERDE ÇÖZÜNÜRLEŞTİRME YÖNTEMLERİ
Analizi
yapılacak örneklerin inorganik ve organik içeriklerinin belirlenmesi için çözünürleştirme işlemleri uygulanmaktadır. Element analizlerinde organik yapının
parçalanması için farklı teknikler uygulanmaktadır.
Bunlar,
kuru yakma, yaş yakma, mikrodalga ile çözünürleştirme ve oksidatif UV fotoliz teknikleridir.
1. Kuru Yakma ile
Çözünürleştirme
En eski çözünürleştirme
tekniğidir. Bu teknikte örnekteki organik kısım havada kömürleştirildikten
sonra örnek, uygun bir kaba (kroze gibi) alınarak alevde veya kül fırında
yakılır. Organik matriks genellikle önce kömürleşir, yanar ve kül şeklinde
kalır. Kalan bu kısım inorganik maddeleri
içermektedir. Bazı örneklerde ise oluşan CO2
gazı karbonat şeklinde kül içinde
kalabilir. Bunu önlemek için örnek, oksijence zengin alevde veya saf oksijenle
yakılmalıdır.
Kuru yakma yöntemi genellikle
pek tavsiye edilmemektedir. Bunun nedeni ise selenyum ve civa gibi uçuculuğu
yüksek olan elementlerin kayba uğramasıdır. Kuru yakmanın tam olabilmesi için
gereken sıcaklık değerlerine ulaşıldığında sodyum ve potasyumda kayıplar da meydana
gelebilmektedir.
2. Yaş yakma ile
Çözünürleştirme
Bu teknikte örnekler,
genellikle HCl, H2SO4, HNO3, HClO4, HF, H2O2 gibi yükseltgeyici kimyasallar veya bunların
karışımlarında çözülür.
H2SO4 ile çözünürleştirme: Uçuculuğu
diğer asitlere göre daha düşük olduğundan yüksek sıcaklığın istendiği
durumlarda kullanılmaktadır.
HNO3 ile
çözünürleştirme: Arsenik, antimon ve civa sülfürleri çözebildiğinden tercih
edilmektedir.
HF ile çözünürleştirme:
Silikatlar, tantalatlar ve niyobatlar için etkin bir uygulamadır.
Yaş yakma yöntemi, mineral
asitlere (HCl, H2SO4, HNO3, HClO4, HF, H2O2) ve ısıya dayalı olarak yürütülen bir parçalama
tekniği olarak günümüzde kuru yakma işleminden daha çok kullanılmaktadır. Bu
teknik, açık ve kapalı kaplarda, farklı sıcaklıklarda yürütülmektedir. Örnek
parçalama için bu asitlerin genellikle çeşitli kombinasyonları
kullanılmaktadır. Örneğin H2O2-HNO3 karışımı organik örneklerin parçalanmasında en fazla
kullanılan oksidasyon karışımıdır. Ayrıca, hidrojen peroksit yüksek saflığa
sahip olduğundan eser element analizleri için oldukça uygundur. H2SO4-HNO3 karışımı ise
parçalama işlemleri için kullanılan bir diğer kombinasyondur. Fakat bu
karışımın bazı dezavantajları vardır. Bunlardan en önemlisi parçalama işlemi
sırasında baryum sülfat gibi çözünmeyen maddelerin oluşması ve bu maddelerin
spektroskopik tayin sırasında girişim yapmasıdır. En etkili kombinasyon ise HNO3-HClO4 karışımıdır.
Tehlikeli olmasına karşın en fazla kullanılan yükseltgeyici reaktif HClO4 tür.
Yaş yakma tekniğinde en önemli noktalardan biri de uygun bir
ısıtma işleminin uygulanmasıdır. Özellikle nitrik asit kullanıldığında bu daha
da önem kazanır. Çünkü nitrik asitin uçuculuğu sülfürik asit ve perklorik
asitin uçuculuğundan daha fazladır. Isıtma yüksek sıcaklıklarda yapılırsa
numune tamamen okside olmadan asit uçacaktır ve etkin bir yakma işlemi
yapılamayacaktır. Aromatik hidrokarbon, yağ, protein ve diğer organik
bileşenleri içeren örneklerdeki yakma işlemi ise daha fazla dikkat
gerektirmektedir. Çünkü bu bileşenler nitrik asit ve sülfürik asitle
etkileştirildiklerinde sülfone ve nitrate olacaklar ve bu formlarını yakma
işlemi boyunca koruyacaklardır. İşte bu yüzden yaş yakma işlemine geçilmeden
önce mutlaka kömürleştirme yapılmalıdır. Yaş yakma işleminin kuru yakma
işlemine göre daha fazla çözücü gerektirmesinden, reaktiflerden gelen
kirlenmeler, örnek miktarında sınırlama ve daha fazla dikkat gerektirmesi gibi
dezavantajları da vardır.
3. Mikrodalga Enerjisi
ile Çözünürleştirme
Bu teknik ilk defa 1975 yılında Abu Samra ve arkadaşları
tarafından biyolojik örnekleri parçalamak amacıyla kullanılmıştır. Diğer
parçalama tekniklerine göre daha kontrollü, etkili, hızlı ve pratik olduğundan
günümüzde oldukça popülerlik kazanmıştır.
4.Oksidatif UV
Fotoliz Parçalama İşlemi
Eğer organik bileşenlerin girişimi söz konusu ise örnek
hazırlama için oksidatif UV fotoliz tekniği daha kullanışlıdır. Bu teknik,
direkt olarak UV radyasyonu ile organik yapının temasından çok radikalik bir
mekanizma ile parçalama esasına dayalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder